Nhiễm ký sinh trùng gan có thể phát hiện ở kỹ thuật y tế nào?

Theo các chuyên gia, có không ít trường hợp bệnh nhân nhiễm ký sinh trùng gan và các bộ phận khác nhưng bị chẩn đoán nhầm, dẫn tới điều trị sai cách rất nguy hiểm. Do đó, việc áp dụng kỹ thuật chẩn đoán ký sinh trùng gan chính xác là vô cùng quan trọng.

1. Tổng quan về ký sinh trùng gan

Là bệnh do ký sinh trùng gây ra, gây tổn thương gan, đường mật, có thể gây hậu quả xấu đến sức khỏe của người bệnh.

Nhằm tìm ra phương pháp điều trị chính xác, ngăn chặn ký sinh trùng phát triển, người bệnh cần đi khám nếu gặp các triệu chứng sau:

Các triệu chứng đường tiêu hóa, ví dụ chướng bụng, buồn nôn, táo bón, đau bụng âm ỉ, lâu ngày không khỏi….Thiếu máu với biểu hiện da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt, phân có đen, thường xuyên mệt mỏiĐau cơ và khớpCác triệu chứng của da (ban sẩn ngứa, dị ứng da).

Chuyên gia nhấn mạnh tuyệt đối không được coi thường bệnh ký sinh trùng gan cũng như ở các cơ quan, bộ phận khác, vì chúng có thể gây ra nhiều bệnh, có thể có những biến chứng nguy hiểm như động kinh, co giật, liệt, nói ngọng,… tác động xấu đến sức khỏe người nhiễm.

2. Các kỹ thuật chẩn đoán nhiễm ký sinh trùng

2.1. Chẩn đoán lâm sàng

Chẩn đoán lâm sàng là phương pháp đầu tiên và phổ biến, khi bắt đầu quá trình chẩn đoán bệnh. Bác sĩ sẽ hỏi thăm về tiền sử y tế cũng như thói quen ăn uống và sinh hoạt, đồng thời xem xét các triệu chứng.

2.2. Cận lâm sàng / xét nghiệm

Tổng phân tích tế bào máu ngoại vi

Nhiễm ký sinh trùng có thể dẫn đến thiếu máu nhẹ, vì thế xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu ngoại vi sẽ giúp phát hiện huyết sắc tố giảm, sàng lọc các bệnh ký sinh trùng nói chung một cách đơn giản. Hơn nữa, xét nghiệm này còn dùng chỉ số bạch cầu ái toan để đánh giá tình trạng bệnh nhân đang nhiễm ký sinh trùng. Thông thường, chỉ số này sẽ tăng cao hơn trong giai đoạn mới nhiễm ký sinh trùng, chẳng hạn giun, sán, đơn bào…

Xét nghiệm phân tìm ký sinh trùng

Ở các nước phát triển, kiểm tra phân là xét nghiệm thường quy mà ai cũng thực hiện, đóng vai trò rất lớn trong chẩn đoán bệnh, giảm thiểu chi phí điều trị. Trong khi đó, người dân nước ta vẫn còn ái ngại khi được yêu cầu làm xét nghiệm này. Với đối tượng nghi ngờ, xét nghiệm phân giúp chẩn đoán ký sinh trùng gan amip, giun sán từ giai đoạn trứng và ấu trùng một cách chính xác. Có 2 kỹ thuật thường được kết hợp sử dụng khi tìm ký sinh trùng là: Soi tươi trực tiếp (phát hiện trứng, đơn bào hoặc ký sinh trùng trưởng thành trong phân) và Soi tươi tập trung (phát hiện trứng của một số loại giun, có giá trị cao trong trường hợp ít ký sinh trùng thực tế trong phân).

Xét nghiệm phân tìm ký sinh trùng giúp bác sĩ chẩn đoán tình trạng nhiễm ký sinh trùng

Xét nghiệm máu ELISA

Đây là phương pháp tìm ký sinh trùng nhanh, không xâm lấn và có khả năng phát hiện sinh vật lạc chỗ, lạc chủ như giun đầu gai, giun lươn, amip, sán lá lớn, sán lá phổi, đơn bào,… Song kỹ thuật này chỉ được thực hiện khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa dựa trên thói quen ăn uống và triệu chứng của người bệnh.

Hiện nay, phương pháp ELISA phát hiện được hầu hết các loại ký sinh trùng xâm nhập vào cơ thể người thông qua đáp ứng miễn dịch. Tuy vậy, giá trị của kỹ thuật này sẽ khác nhau ở mỗi loại ký sinh bởi tính đặc hiệu của kháng thể đáp ứng với các căn nguyên. Các chuyên gia cho biết một số bộ kit ELISA phát hiện sán lá gan lớn, giun đũa chó… với độ chính xác rất cao. Nói cách khác, nếu bệnh nhân đang nhiễm loại ký sinh này thì đa phần xét nghiệm ELISA sẽ dương tính.

Soi tế bào máu ngoại vi

Ký sinh trùng sốt rét, giun chỉ bạch huyết và một số loại ký sinh trùng khác có độ nhạy và độ đặc hiệu khá cao khi thực hiện xét nghiệm này. Nếu có biểu hiện nghi ngờ bệnh, bác sĩ sẽ yêu cầu soi tìm ký sinh trùng trong máu ngoại vi. Trường hợp nghi ngờ nhiễm giun chỉ bạch huyết, bác sĩ sẽ chỉ định lấy máu tĩnh mạch vào khoảng từ 12h đêm đến 2h sáng.

Xét nghiệm sinh học phân tử

Hiện nay có những bộ kit ứng dụng kỹ thuật sinh học phân tử để chẩn đoán được nhiều căn nguyên gây bệnh. Phương pháp này cho kết quả nhanh với độ chính xác rất cao.

2.3. Kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh

Siêu âm

Siêu âm là phương pháp được dùng phổ biến trong giai đoạn đầu, khi mới có biểu hiện nghi ngờ nhiễm ký sinh trùng gan. Kỹ thuật này kết hợp với các dấu hiệu dịch tễ, lâm sàng, cận lâm sàng khác để nâng cao độ chính xác của chẩn đoán, đặc biệt trong các trường hợp sán lá gan, giun đường mật, áp-xe gan amip.

Chụp X-quang

Kỹ thuật này thường được chỉ định khi nghi ngờ tổn thương do ký sinh ở não và phổi (ví dụ: giun lươn não, sán lá phổi…). Chụp X-quang giúp tìm ra dấu hiệu bất thường trên cơ thể, bao gồm giảm độ trong suốt của phổi, các hạch ở kẽ phổi, đốm cản quang nhỏ, mô hình viêm phổi kẽ…

Chụp X-quang là một trong các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh giúp phát hiện ký sinh trùng

Chụp cộng hưởng từ (MRI)

Phương pháp này thường được sử dụng trong các trường hợp khi bệnh phức tạp. Chụp MRI có độ chính xác cao, nhưng chi phí không hề nhỏ nên cần có chỉ định của bác sĩ mới thực hiện.

3. Một số bệnh nhiễm ký sinh trùng gan

3.1. Sán lá gan

Có hai loại ký sinh trùng gan:

Sán lá gan bé: Vật chủ chính là người và một số động vật như chó, mèo, hổ báo, cáo chồn, rái cá, chuột; vật chủ trung gian truyền bệnh thứ nhất là các loài ốc Bythinia, Melania, vật chủ trung gian truyền bệnh thứ hai là cá nước ngọt… Người nhiễm bệnh do ăn cá, ốc có chứa ấu trùng sán chưa được nấu chín thì sau khi ăn ấu trùng này vào dạ dày, xuống tá tràng rồi ngược theo đường mật lên gan, phát triển thành sán lá gan trưởng thành ký sinh và gây bệnh ở đường mật.Sán lá gan lớn: Vật chủ chính là động vật ăn cỏ như trâu, bò; người chỉ là vật chủ ngẫu nhiên, vật chủ trung gian truyền bệnh là ốc họ Lymnaea. Người bị nhiễm bệnh do ăn sống các loại rau mọc dưới nước (rau ngổ, rau rút, rau cần, cải xoong…) hoặc uống nước lã có nhiễm ấu trùng sán.Ấu trùng sán lá gan lớn sẽ xuyên qua thành dạ dày và bao Glisson để vào nhu mô gan, sau đó ký sinh tại đường mật ngoại vi. Chẩn đoán tình trạng này bằng cách tìm ấu trùng trong phân hoặc xét nghiệm huyết thanh là chủ yếu. Khi chụp cắt lớp vi tính có các loại hình ảnh sau:Sán lá gan lớn: Biểu hiện gan to, đau và sốt. Chụp CT thấy tổn thương các vùng, giảm tỷ trọng hình khối dài nhưng giới hạn không rõ nằm sát dưới bao gan.Giai đoạn sán nằm trong đường mật: Có thể biểu hiện vàng da tắc mật. Chụp CT có thể thấy những vùng tổn thương gồm nhiều khối nang nhỏ, thành bắt thuốc ít và không nét, tập trung lại như chùm nho, phân bố theo một hoặc hạ phân thuỳ.Sán lá gan bé: Chụp CT thấy sự giãn nhẹ không đều của đường mật trong và ngoài gan, thành dày, thâm nhiễm viêm quanh tĩnh mạch cửa, túi mật thành dày.

Hình ảnh sán lá gan

3.2. Nhiễm sinh vật đơn bào

Bao gồm các loại ký sinh trùng gan như:

Áp xe gan do amipSốt rét do một số loại thoi trùng, nặng nhất là do P. Falciparum, thường kèm theo viêm gan do virusBabesiosis lây truyền bởi ve Ixodes dammini, có biểu hiện giống sốt rét, thường gây dịch ở vùng Tây Bắc và Đông Bắc Hoa Kỳ.Leishmaniasis thường gây dịch ở các nước Địa Trung Hải, Trung đông, Châu Á, Phi và Mĩ la-tinhToxoplasmosis tồn tại ở khắp thế giới, do mèo là ký chủ chính, còn người và các động vật khác là ký chủ tình cờ do ăn phải kén trứng thụ tinh. Những kén trứng này trưởng thành trong đường ruột người, ảnh hưởng đến gan gây nhiễm trùng lan tỏa, nghiêm trọng, với những biểu hiện lâm sàng như sốt, ớn lạnh, đau đầu, hạch bạch huyết

Để chẩn đoán ký sinh trùng gan như trên, có thể kháng thể đặc hiệu IgM or IgG bằng phương pháp ELISA hoặc cô lập T.Gondii từ máu, dịch tiết cơ thể hoặc mô. Điều trị thường bằng liệu pháp kháng sinh. Các chuyên gia còn cho biết thêm, một số loại ký sinh trùng chui vào cơ thể ẩn nấp dưới nhiều dạng phức tạp, trường hợp này cần phải phối hợp 2 – 3 xét nghiệm khác nhau mới xác định đúng bệnh.

Cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh do nhiễm ký sinh trùng gây ra, chúng ta nên chủ động ăn chín, uống sôi. Duy trì môi trường và lối sống sạch để ký sinh trùng không có hội phát triển.