Lupus ban đỏ là một bệnh lý tự miễn mạn tính có biểu hiện bệnh ở nhiều hệ cơ quan và xảy ra chủ yếu ở phụ nữ trẻ tuổi. Các biểu hiện thường gặp có thể bao gồm đau khớp, ban gò má, các ban khác, hội chứng Raynaud, viêm màng phổi, viêm màng ngoài tim, tổn thương thận và kể cả thần kinh trung ương, giảm các dòng tế bào máu
Như vậy, Lupus ban đỏ là một vấn đề lớn về sức khỏe với hàng trăm ngàn người mắc phải trên thế giới nhưng trong xã hội còn ít biết đến sự tồn tại của căn bệnh nguy hiểm này.
Tỉ lệ mắc bệnh trong cộng đồng khoảng 40-50/100.000 dân và có tỉ lệ ở nữ/nam khoảng 10/1.
Dưới đây chúng tôi xin cung cấp đến quý bệnh nhân những thông tin cơ bản nhất và hữu hiệu nhất về Bệnh Lupus ban đỏ. Nếu có bất cứ thắc mắc gì xin hãy vui lòng liên hệ với Nhà thuốc AZ theo số hotline 0929.620.660 hoặc truy cập nhathuocaz.com.vn để được các Dược sĩ Đại học tư vấn một cách nhiệt tình, chính xác và nhanh chóng nhất.
Lupus ban đỏ là bệnh gì?
Lupus ban đỏ là một bệnh tự miễn, trong đó cơ thể người bệnh có những biến đổi có hại do các tự kháng thể và phức hợp miễn dịch. Bởi vì một lý do nào đó, cơ thể của người bệnh sinh ra một loại kháng thể đặc biệt chống lại các thành phần ở trong chính cơ thể mình gọi là tự kháng thể. Kháng nguyên chịu tác động của kháng thể là các thành phần trong cơ thể người bệnh. Khi tự kháng thể kết hợp với kháng nguyên sẽ tạo nên một phức hợp miễn dịch. Phức hợp miễn dịch có thể lắng đọng tại tất cả các cơ quan của cơ thể gây nên tổn thương tại chính các cơ quan đó. Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn bệnh Lupus ban đỏ nhưng vẫn có thể kiểm soát được căn bệnh này nếu điều trị đúng cách ngay từ đầu.
Các dạng Lupus ban đỏ
Lupus ban đỏ được chia thành hai loại, gồm:
– Lupus ban đỏ dạng đĩa: tổn thương da, không tổn thương nội tạng.
– Lupus ban đỏ hệ thống: Cả tổn thương da và tổn thương nội tạng.
Triệu chứng của Lupus ban đỏ
Các triệu chứng của Lupus ban đỏ thường diễn tiến thành những đợt cấp tính xen kẽ những thời gian lui bệnh. Trong giai đoạn đầu, các triệu chứng thường mơ hồ giống với một số bệnh lý khác nên kể từ lúc có những triệu chứng đầu tiên cho tới khi chẩn đoán xác định được bệnh thì có thể đã chậm trễ vài năm. Các biểu hiện của bệnh sẽ tương ứng với từng thể bệnh như sau:
Bệnh Lupus ban đỏ dạng đĩa
Đây là thể nhẹ của bệnh lupus ban đỏ. Bệnh chỉ gây tổn thương ở da mà chưa ảnh hưởng tới các cơ quan nội tạng. Thể này trên lâm sàng ít gặp hơn so với thể lupus ban đỏ hệ thống. Triệu chứng của lupus ban đỏ dạng đĩa có đặc điểm rất dễ nhận biết. Thương tổn da điển hình, hay gặp nhất là các vết đỏ có vảy và khu trú ở những vùng da hở như mặt, cổ, bàn tay,…
Theo các nghiên cứu, có khoảng 1 – 3% bệnh nhân mắc lupus ban đỏ dạng đĩa có thể sẽ tiến triển thành thể lupus ban đỏ hệ thống.
Bệnh Lupus ban đỏ hệ thống
Các biểu hiện hay gặp của Lupus ban đỏ hệ thống bao gồm:
– Trên da và tóc: Có khoảng 3/4 bệnh nhân tự thấy các ban đỏ nổi bất thường trên da của mình. Trong đó, hồng ban có hình cánh bướm ở mặt là một dấu hiệu rất đặc trưng của bệnh lupus. Các tổn thương này nhìn chung có sự nhạy cảm với ánh nắng. Niêm mạc miệng, vùng hầu họng của người bệnh dễ lỡ loét nhưng không đau. Tóc của người bệnh thường dễ gãy và rụng nhiều.
– Tim: Người bệnh có thể bị đau ngực, khó thở tương tự viêm cơ tim hoặc màng tim.
– Phổi: bệnh nhân cũng hay gặp các triệu chứng của viêm phổi, viêm màng phổi và có thể gây suy hô hấp.
– Khớp: Viêm khớp là một dấu hiệu rất hay gặp, biểu hiện ở nhiều khớp làm cho bệnh nhân hạn chế vận động và đi lại.
– Huyết học: Đa số người bệnh đều thiếu máu từ mức độ nhẹ đến nặng với biểu hiện da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt, môi tái,… Thực hiện xét nghiệm huyết đồ cho thấy có thể giảm cả 3 dòng tế bào máu.
– Thận: các biểu hiện thận cũng có thể xuất hiện như tiểu đục, tiểu máu kèm phù toàn thân, tăng huyết áp,…
– Thần kinh: Bệnh nhân rối loạn phương hướng, giảm tri giác, trí nhớ giảm sút. Đôi khi có cơn đau đầu dữ dội hay co giật toàn thân.
Nguyên nhân gây ra Lupus ban đỏ
Cho đến nay, nguyên nhân gây ra bệnh Lupus ban đỏ vẫn còn chưa được biết rõ. Nhưng đa số các nghiên cứu gợi ý rằng có 3 yếu tố chính ảnh hưởng đến quá trình sinh bệnh.
- Di truyền: Theo ghi nhận, tỉ lệ mắc bệnh Lupus giữa các chủng tộc có sự khác nhau. Bên cạnh đó, có một tỉ lệ nhỏ bệnh nhân có quan hệ huyết thống gia đình, được xem là các trường hợp Lupus gia đình. Một số trường hợp Lupus gia đình như có mẹ và con cùng mắc bệnh, gia đình có cả chị gái và em gái cùng mắc bệnh. Trong đó, có một số trường hợp cá biệt là chị gái và em trai cùng mắc bệnh. Các nhà khoa học nghiên cứu và chứng minh vai trò của HLA ( một yếu tố kháng nguyên bạch cầu người) có trong cơ chế sinh bệnh Lupus từ hơn 30 năm trước. Như vậy yếu tố di truyền ở đây cụ thể là di truyền các đoạn gen mã hóa chứ không phải là di truyền bệnh. Điều đó có nghĩa là không phải bố mẹ bị bệnh thì các con của họ sẽ đều bị bệnh.
- Môi trường: Một trong những nguyên nhân chính gây bệnh lại là tia cực tím trong ánh nắng mặt trời. Cơ chế của hiện tượng này được cho là do tia cực tím chiếu lên bề mặt da sẽ làm cho các protein nội bào của da chuyển thành các tự kháng thể và chính tự kháng thể này gây nên bệnh Lupus ban đỏ.
- Hormone liên quan giới tính: Theo thống kê, 90% bệnh nhân là nữ giới. Các hormone giới tính như estrogen, testosterone, progesterone hay các thuốc tránh thai bản chất là hormone sinh dục nữ hoặc sử dụng các liệu pháp hormone thay thế đã được chứng minh có mối liên quan với tỷ lệ mắc bệnh và mức độ nghiêm trọng.
Các đối tượng có nguy cơ mắc Lupus ban đỏ
Những đối tượng có các yếu tố sau sẽ làm tăng nguy cơ mắc Lupus ban đỏ:
- Giới tính: Lupus ban đỏ ở phụ nữ phổ biến hơn là ở nam giới, đặc biệt là khi đang mang thai và có kinh nguyệt.
- Thường xuyên tắm nắng với cường độ mạnh và thời gian dài hoặc tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng
- Bị các bệnh lý nhiễm trùng
- Đang dùng các thuốc đặc trị, đặc biệt là các loại thuốc chống động kinh, thuốc hạ huyết áp và kháng sinh
- Tuổi tác: mặc dù lupus có thể gặp ở mọi người ở mọi lứa tuổi, nhưng thường được chẩn đoán ở người trong độ tuổi từ 15 và 40.
- Người Mỹ gốc Phi, người Châu Á và người có tổ tiên gốc Tây Ban Nha có tỉ lệ mắc bệnh nhiều hơn người da trắng.
Chẩn đoán Lupus ban đỏ
Để chẩn đoán lupus ban đỏ, bác sĩ sẽ dựa vào các tiêu chuẩn chẩn đoán được cập nhật bao gồm bệnh sử, tiền sử, thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng như:
- Đo tốc độ lắng hồng cầu
- Xét nghiệm công thức máu tổng quát
- Kháng thể kháng nhân (ANA) hay anti-dsDNA
- Xét nghiệm nước tiểu
Điều trị Lupus ban đỏ
Hiện nay, bệnh lupus ban đỏ không thể chữa trị khỏi hoàn toàn, tuy nhiên có thể kiểm soát bệnh nếu được điều trị đúng cách. Trong đợt cấp của bệnh, bệnh nhân cần phải được nghỉ ngơi đồng thời có một chế độ vận động hợp lý để tránh tình trạng teo cơ, cứng khớp.
Các loại thuốc sử dụng trong điều trị bệnh Lupus ban đỏ gồm có:
- Thuốc chống viêm, giảm đau không steroid như Aspirin, Ibuprofen, Naproxen, Nimesulide,… Các loại thuốc này có hiệu quả tốt đối với các triệu chứng ở cơ và khớp, tuy nhiên chúng có tác dụng phụ là dễ viêm loét dạ dày tá tràng vì vậy phải uống khi ăn no.
- Thuốc corticosteroid có tác dụng chống viêm mạnh mẽ hơn, tuy nhiên có nhiều tác dụng phụ hơn nhóm thuốc bên trên. Thuốc chỉ được dùng trong điều trị các trường hợp nặng, đã có các tổn thương nội tạng. Các tác dụng phụ thường gặp của thuốc đó là viêm loét dạ dày tá tràng, rạn da, tăng đường máu, loãng xương, tăng nguy cơ nhiễm trùng, ức chế hoạt động của tuyến thượng thận,… cho nên thuốc được chỉ định uống một lần vào sau bữa sáng.
- Thuốc chống sốt rét như thuốc Hydroxychloroquine, Chloroquine có tác dụng tốt đối với các tổn thương ở da và khớp.
- Các thuốc ức chế miễn dịch như Cyclophosphamide (Endoxan), Cyclosporine (Sandimmun), Azathioprine (Imuran),… có nhiều tác dụng phụ nguy hiểm vì vậy chỉ sử dụng trong những trường hợp bệnh nặng, bệnh nhân không có đáp ứng với Corticosteroid đơn thuần.
Ngoài việc phải sử dụng các loại thuốc đúng theo chỉ định của bác sĩ thì bệnh nhân cần chú ý:
- Có một cuộc sống lành mạnh, tránh căng thẳng, tránh bị sang chấn tâm lý, vận động mạnh.
- Cần phải tránh tối đa tia tử ngoại trong ánh nắng mặt trời bởi nó thường khởi phát hoặc làm nặng thêm các đợt cấp của bệnh Lupus.
- Tuyệt đối không được ngừng thuốc khi không có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là các thuốc corticosteroid bởi vì việc ngưng loại thuốc này đột ngột cũng là nguyên nhân gây ra đợt cấp của bệnh.
Như vậy, Lupus ban đỏ không thể chữa trị khỏi hoàn toàn được, tuy nhiên nếu bệnh nhân tuân thủ điều trị vẫn có thể kiểm soát được bệnh. Đồng thời bệnh nhân cần xây dựng một lối sống lành mạnh, tránh các tác nhân xấu từ môi trường để tránh các đợt cấp của bệnh, bệnh tiến triển nặng hơn hoặc dẫn đến những biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt, không được tự ý ngưng thuốc đột ngột khi không có chỉ định của bác sĩ.
Cách phòng ngừa, hỗ trợ điều trị Lupus ban đỏ hiệu quả
Những vấn đề cần lưu ý trong phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh một cách hiệu quả:
- Cần tuyệt đối tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ, không được tự ý sử dụng các thuốc hay thực phẩm chức năng khác mà không có sự tham khảo bác sĩ trực tiếp điều trị cho mình.
- Tuân thủ tái khám định kỳ để theo dõi sát, đánh giá đúng hiệu quả điều trị để bác sĩ chọn lựa loại thuốc phù hợp với giai đoạn bệnh.
- Do nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng và bệnh tim mạch tăng cao nên cần tái khám ngay khi có các triệu chứng mới, bao gồm cả sốt.
- Thực hiện một lối sống lành mạnh, không hút thuốc lá, không rượu bia, tập thể dục nhẹ nhàng và đều đặn để giảm thiểu các nguy cơ về bệnh lý tim mạch và đột quỵ.
- Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời vì việc tiếp xúc ánh sáng mặt trời quá mức có thể gây khởi phát đợt cấp bệnh, đôi khi cơn bùng phát này sẽ rất nặng nề và nguy hiểm. Nên trang bị đầy đủ quần áo dài tay, dụng cụ che mặt, kính râm, đội nón rộng vành và sử dụng kem chống nắng khi tiếp xúc liên tục với ánh nắng ngoài trời.
- Người bệnh lupus một khi có ý định có thai hãy tham vấn ý kiến của bác sĩ điều trị để được hướng dẫn cách điều chỉnh, cách sử dụng thuốc và những lưu ý trong quá trình mang thai.
- Kiểm soát căng thẳng bằng một lối sống lạc quan, tránh căng thẳng hay tức giận sẽ có hiệu quả trong việc cải thiện những triệu chứng của bệnh.
Một số câu hỏi liên quan đến Lupus ban đỏ
Bệnh Lupus ban đỏ có lây không?
Bệnh lupus ban đỏ tuy có thể xuất hiện các ban ở da nhưng không phải là một bệnh truyền nhiễm vì thế bệnh sẽ không thể lây lan cho người khác. Điều đó có nghĩa bạn không thể mắc bệnh lupus ban đỏ nếu tiếp xúc với người bệnh, kể cả khi tiếp xúc rất gần hoặc có quan hệ tình dục. Nguyên nhân cụ thể gây nên bệnh lupus ban đỏ hiện chưa được xác định rõ ràng nhưng các yếu tố di truyền như loại HLA, gen điều hòa và tương tác môi trường – gen (phơi nhiễm UV, các phản ứng của hệ miễn dịch với vi khuẩn hoặc thuốc ) đã được xác định là nguyên nhân gây bệnh – bệnh lý tự miễn.
Lupus ban đỏ ảnh hưởng đến một bộ phận dân số không hề nhỏ. Bệnh tiến triển khi hệ thống miễn dịch không hoạt động phù hợp và tự tấn công các mô như các khớp, da, thận, phổi và tim. Công cuộc tấn công này sẽ dẫn tới tình trạng viêm và có thể làm tổn thương cho chính các cơ quan này.
Bệnh lupus ban đỏ sẽ không lây lan từ người này sang người khác. Tuy nhiên, đối với những người mắc bệnh, các biểu hiện của bệnh cũng như mức độ nghiêm trọng có thể tăng về cường độ và vị trí theo thời gian, không gian.
Bệnh nhân lupus ban đỏ nên kiêng ăn gì
Thực phẩm nhiều chất béo.
Người bệnh sẽ thường có nguy cơ mắc các bệnh tim mạch tăng 2-4 lần và nguyên nhân hàng đầu được cho là xơ vữa động mạch. Việc giảm lượng cholesterol, mỡ máu là một trong những mục tiêu quan trọng nhất. Cần tránh ăn các thức ăn nhanh, các thực phẩm chiên, rán, xào chứa nhiều dầu mỡ. Sử dụng dầu thực vật và dầu cá thay thế cho mỡ động vật. Không nên ăn nhiều nội tạng động vật vì đây là loại thực phẩm giàu cholesterol.
Đồ uống có chứa caffein.
Người bệnh Lupus ban đỏ nên hạn chế, loại bỏ hoàn toàn những loại đồ uống chứa nhiều caffein (cà phê, trà, nước uống có gas, nước tăng lực…) ra khỏi chế độ ăn hàng ngày. Nguyên nhân là những loại đồ uống này sẽ làm giảm hấp thu sắt và làm cơ thể thêm căng thẳng.
Muối.
Tăng huyết áp, các tổn thương tim, thận là các nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở người bị Lupus ban đỏ. Việc hạn chế muối trong khẩu phần ăn sẽ hạn chế phần nào mức độ tăng huyết áp cũng như hạn chế sự tiến triển của tổn thương tim, thận. Mức giới hạn cho các bệnh nhân lupus là 6g muối mỗi ngày.
Rượu, bia.
Rượu bia làm tăng các tác dụng phụ của thuốc, có thể gây viêm loét dạ dày tá tràng và suy giảm chức năng gan nên bia rượu là thứ đồ uống mà người mắc lupus ban đỏ phải tránh xa
Rau mùi, cần tây, tỏi, lá đinh lăng.
Theo một số nghiên cứu, trong lá đinh lăng, cần tây, tỏi, rau mùi có các acid amin được cho là có thể làm tăng sự đau cơ, mệt mỏi. Hạn chế những loại thực phẩm này có thể giúp tránh những triệu chứng không đáng có đó.
Bệnh lupus ban đỏ giai đoạn cuối nguy hiểm như thế nào?
Bệnh lupus ban đỏ có 2 thể là bệnh lupus ban đỏ dạng đĩa và bệnh lupus ban đỏ hệ thống. Hầu hết trường hợp mắc thể lupus ban đỏ dạng đĩa không quá nguy hiểm và có thể chữa trị khỏi, tuy nhiên có khoảng ¾ số ca bệnh sẽ tiến triển thành bệnh lupus ban đỏ hệ thống. Ở thể bệnh thứ hai này, nếu bệnh diễn triển đến giai đoạn cuối thì vô cùng nguy hiểm. Lúc ấy, hệ miễn dịch đã tạo các tự kháng thể và gây tổn thương ở hầu hết các cơ quan trọng trong cơ thể gồm: tim, thận, thần kinh, hô hấp, tiêu hóa,… Tổn thương này càng nặng, biến chứng sẽ càng nguy hiểm và đe dọa đến tính mạng bệnh nhân.
Biến chứng tại tim
Lupus ban đỏ hệ thống có thể gây viêm cơ tim, tràn dịch màng tim, suy tim mạn tính,… Các đợt cấp tính của bệnh có thể gây ra viêm cơ tim cấp, các đợt suy tim cấp thậm chí trụy mạch khiến người bệnh tử vong.
Biến chứng tại phổi
Bệnh nhân ở trong tình trạng khó thở, có thể suy hô hấp cấp và dẫn đến tử vong.
Biến chứng thận
Lupus ban đỏ biến chứng thận như viêm cầu thận, làm phá hủy cấu trúc và chức năng cầu thận, có thể tiến triển đến suy thận.
Biến chứng thần kinh
Biến chứng thần kinh có thể gặp là rối loạn tâm thần, co giật,…
Biến chứng liên quan hệ tạo máu
Hệ tạo máu khi chịu ảnh hưởng của bệnh Lupus thường gây xuất huyết và thiếu máu này càng trầm trọng.
Bệnh Lupus ban đỏ sống được bao lâu?
Không có câu trả lời chính xác cho câu hỏi bệnh nhân Lupus ban đỏ sống được bao lâu. Có người bệnh chỉ sống được vài tháng, có thể vài năm, cũng có người có thể sống rất thọ như người bình thường.
Bệnh Lupus ban đỏ không có cách chữa trị khỏi hoàn toàn và điều trị chỉ giúp khắc phục các triệu chứng, giảm nguy cơ bùng phát hay biến chứng nguy hiểm xảy ra cho người bệnh.
Lupus ban đỏ đã từng là căn bệnh rất nguy hiểm. Vào năm 1955, chỉ có một nữa số người bệnh lupus sống được hơn 4 năm sau khi được chẩn đoán. Nhờ những tiến bộ của y khoa hiện đại, trong hơn 2 thập kỷ qua, có hơn 95% người mắc bệnh lupus đã sống thêm hơn 10 năm, đạt tới tuổi thọ của một người khỏe mạnh bình thường.
Tỷ lệ sống của bệnh nhân bị Lupus ban đỏ đã được cải thiện rất nhiều nhờ vào:
- Tiến bộ trong việc phân loại bệnh nhân
- Chẩn đoán ở giai đoạn sớm hơn
- Điều trị được nâng cao với nhiều loại thuốc mới với hiệu quả cao
- Những tiến bộ trong việc điều trị các biến chứng như tăng huyết áp, suy thận nhiễm trùng.
** Lưu ý: Thông tin cung cấp trong bài viết của Nhà thuốc AZ chúng tôi chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hay điều trị bệnh. Người bệnh không được tự ý mua thuốc về điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh, người bệnh cần đến bệnh viện để được bác sĩ trực tiếp thăm khám, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý cũng như kê đơn thuốc hiệu quả tốt nhất.
Bài viết trên Nhà thuốc AZ xin cung cấp toàn bộ các thông tin liên quan đến Bệnh Lupus ban đỏ. Mọi thông tin thắc mắc vui lòng liên hệ đến SDT 0929.620.660 để được tư vấn và hỗ trợ hoặc truy cập NhathuocAZ.com.vn để biết thêm chi tiết.
