Gan to: Những điều cần biết và cách phòng ngừa

Gan to là khi có sự gia tăng về kích thước của gan. Nhiều người nhầm lẫn rằng hiện tượng này sẽ giúp gan thực hiện chức năng của mình tốt hơn nhưng trên thực tế nó lại là một tình trạng cảnh báo của những bệnh lý nguy hiểm cho gan và cần được xử lý càng sớm càng tốt

Gan là một cơ quan có vai trò quan trọng trong hệ tiêu hóa của con người và đảm nhận nhiều vai trò khác nhau. Gan là nơi mật được sản xuất để hỗ trợ cho việc tiêu hóa và hấp thụ nhiều loại thức ăn tại đường ruột. Ngoài ra, gan còn là nơi sản xuất nhiều hormone đóng vai trò quan trọng trong điều hòa nội môi và các hoạt động khác của cơ thể. Một chức năng quan trọng nhất của gan là thải độc, tức là loại bỏ những chất có hại cho cơ thể nguồn gốc từ thức ăn, nước uống hoặc các loại thuốc mà con người sử dụng.

Gan to không phải là tên gọi của một loại bệnh cụ thể mà là một triệu chứng gợi ý cho nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau của cơ thể như suy giảm chức năng tế bào gan, viêm gan virus mạn, xơ gan, suy tim sung huyết. Gan to cùng với lách to có thể là những bất thường đi kèm cùng nhau trong một vài trường hợp. Những người có biểu hiện gan to cần đi tới bác sĩ để được thăm khám một cách tổng quát để tìm kiếm nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp

Gan to là gì?

Gan to hay còn được gọi là gan lớn, là sự gia tăng kích thước của gan. Gan to không phải là một bệnh lý mà là dấu hiệu của các bệnh lý tại gan hay có liên quan tới gan như suy giảm chức năng tế bào gan, viêm gan virus mạn, xơ gan, béo phì, suy tim sung huyết.

Gan bình thường có đặc điểm trơn bóng, màu đỏ nâu, dễ bị nghiền nát và dễ bị lún. Tùy vào tình trạng sinh lý và bệnh lý mà trọng lượng gan của mỗi người có sự khác nhau. Kích thước của gan được tính tại vị trí to nhất, chiều dài khoảng 25 – 28 cm, dày khoảng 6 – 8 cm, chiều rộng trước sau khoảng 16 – 20 cm. Với người Việt Nam thì khi gan có chiều cao trên 12 cm khi khám lâm sàng và trên 13 cm khi đo qua siêu âm sẽ được cho là gan to.

Nguyên nhân gây gan to là gì?

• Gan to thường do rối loạn gan liên quan đến sử dụng rượu quá nhiều, suy tim sung huyết, bệnh tích trữ glycogen, viêm gan do virus, ung thư gan, xơ gan và nhiễm mỡ (mỡ trong gan). Nó cũng có thể được gây ra bởi một loạt các rối loạn ảnh hưởng đến các hệ thống cơ quan khác, chẳng hạn như tăng bạch cầu đơn nhân, nhiễm trùng hoặc di căn khối u từ các bệnh ung thư nguyên phát khác trong cơ thể.

Nguyên nhân đường tiêu hóa của gan to

• Gan to có thể do rối loạn gan và các rối loạn tiêu hóa khác (hoặc liên quan) bao gồm:
• Lạm dụng rượu
• Bệnh dự trữ glycogen (rối loạn di truyền làm gan to)
• Hemochromatosis (tích tụ sắt dư thừa trong các mô cơ thể, đặc biệt là gan)
• Viêm đường mật xơ cứng (viêm và phá hủy đường mật)
• Nhiễm mỡ (gan nhiễm mỡ)
• Viêm gan siêu vi

Các nguyên nhân khác gây ra gan to:

Gan to cũng có thể do rối loạn ảnh hưởng đến một loạt các hệ thống cơ thể khác bao gồm:

• Amyloidosis (rối loạn liên quan đến miễn dịch hiếm gặp được đặc trưng bởi sự tích tụ protein trong các cơ quan và mô có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng)
• Bệnh tự miễn (rối loạn trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công các mô khỏe mạnh)
• Suy tim sung huyết ( khả năng bơm máu của tim giảm sút)
• Tăng bạch cầu đơn nhân ( thường do nhiễm virus)
• Béo phì

Nguyên nhân nghiêm trọng hoặc đe dọa tính mạng của gan to

Trong một số trường hợp, gan to có thể là triệu chứng của một tình trạng nghiêm trọng cần được đánh giá ngay trong các trường hợp khẩn cấp. Bao gồm các:

• Phản ứng có hại của thuốc như ngộ độc acetaminophen
• Nhiễm trùng máu
• Ung thư biểu mô tế bào gan
• Tổn thương gan hoặc hệ thống đường dẫn mật
• Bệnh bạch cầu
• Di căn gan (lây lan ung thư đến gan từ các bộ phận khác của cơ thể)
• U lympho
• Hội chứng Reye (bệnh nghiêm trọng hiếm gặp xảy ra sau khi nhiễm vi rút

Đối tượng có nguy cơ gan to

 Như được định nghĩa, gan to có thể là hậu quả của nhiều trường hợp bệnh lý tại gan hoặc liên quan đến gan nên những người có các bệnh lý nền sau sẽ có nguy cơ gan to:

• Gan to nhiễm mỡ ở những người thừa cân, béo phì hoặc sử dụng nhiều rượu
• Viêm gan do virus mạn tính
• Viêm gan do những nguyên nhân nhiễm trùng khác
• Các bệnh lý tự miễn
• Các rối loạn chuyển hóa bẩm sinh các loại chất bao gồm chất đạm và chất béo
• Tắc nghẽn đường mật trong gan
• Ung thư gan nguyên phát và ung thư gan di căn từ các cơ quan khác trong cơ thể
• Nang gan
• Tắc mạch gan
• U mạch máu trong gan
• Tắc nghẽn máu trong gan
• Các bệnh lý về tim mạch như suy tim sung huyết, hở van ba lá.

Dựa vào những bệnh lý liệt kê bên trên, những người có khả năng gặp phải tình trạng này cao hơn so với những người khác thường là người:

• Lạm dụng rượu
• Sử dụng nhiều loại thảo mộc, bài thuốc dân gian không rõ nguồn gốc
• Uống quá nhiều vitamin và nhiều loại thực phẩm chức năng trên thị trường
• Dùng thuốc không đúng hướng dẫn của bác sĩ như bỏ liều, tăng liều hoặc sử dụng quá thời gian được chỉ định.
• Mắc một số các bệnh lý như sốt rét, nhiễm các loại virus gây viêm gan.

Triệu chứng của gan to

Gan to là tình trạng tăng kích thước của lá gan trong ổ bụng, tuy nhiên gan to thường không chỉ là một dấu hiệu đơn độc trên bệnh nhân. Cần lưu ý rằng những người có lá gan tăng kích thước bất thường có thể đã và đang đối diện với những triệu chứng khác nhau liên quan tới những bệnh lý nền bên dưới gây ra như:

• Đau bụng, đau âm ỉ ở vùng nửa bụng phía trên bên phải
• Chán ăn, ăn không ngon miệng
• Tổng trạng mệt mỏi
• Đau nhức cơ
• Vàng da và vàng kết mạc mắt
• Nước tiểu màu vàng đậm
• Phân bạc màu
• Xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng

Biến chứng nguy hiểm của gan to

Gan to có thể là triệu chứng của các bệnh lý nghiêm trọng, do đó nếu không có biện pháp điều trị hiệu quả có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như:

• Xơ gan.
• Bệnh não gan.
• Ung thư biểu mô tế bào gan.
• Suy gan.
• Tăng áp suất mạch môn.
• Ung thư di căn.
• Nhiễm trùng lan rộng ra.

Cách phòng ngừa gan to hiệu quả

Hiện nay, gan to ngày càng phổ biến và càng được quan tâm để phòng ngừa nhằm nâng cao đời sống sức khỏe. Nhằm bảo vệ gan và đảm bảo được chức năng của mình được thực hiện tốt, không gia tăng về kích thước, một số biện pháp sau được khuyến cáo thực hiện:

• Có chế độ ăn uống khoa học, đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là các thực phẩm giàu chất xơ, vitamin như hoa quả, rau xanh và ngũ cốc.
• Hạn chế sử dụng rượu bia và các chất kích thích.

• Không nên hút thuốc lá. Nếu đang hút thuốc lá, người bệnh nên quyết tâm tự bỏ thuốc lá hoặc liên hệ với các tổ chức để tham gia vào các chương trình hỗ trợ người dân từ bỏ thuốc lá.
• Điều trị tốt các bệnh lý nội khoa mạn tính đang mắc phải như đái tháo đường, tăng huyết áp

• Kiểm soát tốt lượng đường máu.
• Nếu phải sử dụng loại thực phẩm chức năng, thảo dược hay cần bổ sung loại vitamin bất kì, trước đó hãy tham vấn ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để tránh việc lạm dụng gây hại cho gan.
• Nếu phải làm việc trong môi trường nhiều nguy cơ cho sức khỏe như tiếp xúc với hóa chất thì cần làm theo khuyến nghị của nhà sản xuất để đảm bảo an toàn lao động.
• Điều chỉnh cân nặng ở mức vừa phải, với những người thừa cân hay béo phì thì nên có chế độ ăn uống khoa học và luyện tập thể dục thể thao thường xuyên.

Chẩn đoán gan to

Gan to được xác định bằng việc thăm khám lâm sàng bởi bác sĩ. Trong những trường hợp này, bác sĩ khám bụng và có thể sờ thấy được một phần gan dưới bờ sườn. Ngoài việc xác định được sự tăng kích thước của lá gan, bác sĩ còn đánh giá thêm về mật độ của mô gan có mềm mại hay gồ ghề nhiều khối hay không. Đây là một dấu hiệu gợi ý có giá trị định hướng chẩn đoán và thực hiện các chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng tiếp theo là cần thiết.

Sau khi thăm khám lâm sàng để xác định có tình trạng gan to hay không, bác sĩ sẽ chỉ định và yêu cầu người bệnh thực hiện thêm một số thủ tục khác để tìm kiếm nguyên nhân gây ra gan to và các biến chứng có thể có như:

• Xét nghiệm công thức máu.
• Định lượng nồng độ men gan trong máu: ALT, AST. Men gan là chỉ số đánh giá khái quát chức năng và tình trạng toàn vẹn của các tế bào gan. Men gan tăng cao đồng nghĩa với việc đang có sự hủy hoại tế bào gan.
• Xét nghiệm định tính, định lượng kháng nguyên và kháng thể chống lại các loại virus viêm gan như HbsAg, anti HBs,HCV-ARN, …
• Siêu âm bụng, siêu âm đàn hồi gan.
• Chụp cắt lớp vi tính ổ bụng.
• Nội soi mật tụy ngược dòng.
• Sinh thiết tế bào gan: đây là xét nghiệm đóng vai trò chính trong việc chẩn đoán các bệnh lý tại gan – là nguyên nhân gây ra gan to. Bác sĩ thực hiện bằng cách sử dụng kim dài đâm vào ổ bụng tại vị trí tương ứng với lá gan. Sau đó, rút kim ra sẽ đưa được một mẫu nhu mô gan tương ứng ra ngoài để gửi cho bác sĩ giải phẫu bệnh đánh giá đặc điểm mô bệnh học của nó. Sinh thiết tế bào gan hiện nay được thực hiện dưới sự hướng dẫn của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như siêu âm để thuận lợi lấy được mẫu bệnh phẩm ở vị trí cần khảo sát.

Điều trị gan to

Các phương pháp điều trị ở những người có gan to được cá nhân hóa, dựa vào từng bệnh lý và từng hoàn cảnh cụ thể của bệnh nhân. Vì vậy, nhiều người có cùng biểu hiện gan to như nhau nhưng lại được điều trị theo những phác đồ khác nhau.

Các phương pháp điều trị bệnh phụ thuộc vào những nguyên nhân đẫn đến gan to và mức độ bệnh lý đang mắc phải, bao gồm:

• Thuốc và các phương pháp điều trị suy gan hoặc thuốc diệt virus gây nhiễm trùng gan.
• Phẫu thuật, hóa trị hoặc xạ trị đối với ung thư gan.
• Ghép gan với trường hợp gan tổn thương nặng, không còn đảm bảo được chức năng.
• Điều trị tận gốc ung thư khác, hạn chế di căn.

Để tối đa hóa hiệu quả điều trị, hạn chế diễn tiến xấu của gan to, bệnh nhân cần phải:

• Tuân thủ theo sự hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn muốn dùng thêm bất kì thực phẩm chức năng hoặc thảo dược nhằm hỗ trợ điều trị.
• Thăm khám định kì để được theo dõi sát tình trạng sức khỏe, diễn tiến bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp, kịp thời trong thời gian tiếp theo nếu các bệnh lý liên quan chưa có dấu hiệu thuyên giảm.
• Liên hệ ngay với bác sĩ, nhân viên y tế khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
• Tránh các đồ uống có cồn, đặc biệt là rượu.
• Chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ.
• Luyện tập thể dục đều đặn.
• Giảm cân nếu đang có tình trạng thừa cân, béo phì.

Một số câu hỏi liên quan đến gan to

Gan to nguy hiểm như thế nào?

Gan nằm ở phía bên phải của ổ bụng, thực hiện nhiều trọng trách quan trọng như: lưu trữ và chuyển hóa các chất, sản xuất mật, thanh lọc độc tố,… nên khi gan to tức là có sự rối loạn chức năng gan, khi ấy sức khỏe chắc chắn sẽ không tránh khỏi liên lụy.

Gan to không chỉ đơn thuần là một sự gia tăng bất thường về kích thước mà đây có thể còn là dấu hiệu gợi ý về rối loạn chức năng gan. Bản thân hiện tượng này xuất hiện là do một hoặc nhiều nguyên nhân khác nhau tạo thành nên mức độ nghiêm trọng của nó sẽ phụ thuộc vào những nguyên nhân ấy, nặng nhất nó có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng khi bệnh nhân có tình trạng tắc nghẽn tĩnh mạch, ung thư hóa.

Chính vì giữ nhiều trọng trách quan trọng trong cơ thể nên khi tế bào gan bị tổn thương lâu dài sẽ làm tăng nguy cơ phá hủy cấu trúc gan, dần dần gan sẽ xơ cứng và khó đảm đương được chức năng của mình. Khi các quá trình giải độc và chuyển hóa của gan bị đình trệ, các cơ quan khác trong cơ thể cũng dễ bị ảnh hưởng, điển hình nhất là phổi, thận và não.

Không những thế, nếu như hiện tượng gan to không được phát hiện và điều trị kịp thời dựa trên nguyên nhân gây ra nó thì người bệnh cũng sẽ phải đối mặt trực tiếp với hàng loạt biến chứng nghiêm trọng như: xơ gan, ung thư gan, nhiễm trùng lan tỏa trên phạm vi rộng, não gan…

Gan to ở mức độ nhẹ có nguy hiểm không?

Mức độ nguy hiểm của gan to phụ thuộc vào lý do gây nên tình trạng nàng. Đối với những người bị NAFLD (bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu), gan to ở mức độ nhẹ không có nguy cơ gây ra mối đe dọa lớn cho sức khỏe. Tuy nhiên, không nên chủ quan vì gan to là một dấu hiệu cảnh báo cho thấy cần tiến hành các biện pháp thay đổi lối sống.

Ngoài ra, khi có gan to mức độ nhẹ không nên chủ quan vì một số lối sống, bệnh lý nền có thể làm tăng mức độ gan to nhanh chóng hoặc đe dọa đến tính mạng bao gồm:

• Rối loạn sử dụng rượu;
• Viêm gan B, C và D;
• Ung thư.

Điều quan trọng khi phát hiện sự bất thường về gan mật là đi khám bác sĩ để điều trị một cách khoa học nhất.

Kích thước của lá gan bình thường như thế nào, khi nào là gan to?

Kích thước bình thường của lá gan:

Gan được biết đến là một cơ quan lớn và nặng nhất của cơ thể. Đảm nhận việc thực hiện nhiều chức năng quan trọng, không có cơ quan nào thay thế được từ những việc  thải độc điều chỉnh mức độ hóa chất trong máu đến tiết mật để tiêu hóa chất béo và tạo ra cholesterol, protein quan trọng trong huyết tương và các yếu tố miễn dịch khác.

Kích thước lá gan thường có sự khác nhau theo độ tuổi và giới tính.

+ Sự chênh lệch kích thước lá gan theo giới tính:

Kích thước lá gan của nam giới thường to hơn lá gan của nữ giới. Nguyên nhân thường là do nam giới có kích thước của cơ thể lớn hơn.

+ Sự chênh lệch kích thước lá gan theo độ tuổi:

Kích thước lá gan trung bình thay đổi theo độ tuổi:

• 6,4 cm khi được 1 đến 3 tháng
• 7,6 cm khi được 4 đến 9 tháng
• 8,5 cm khi được 1 đến 5 tuổi
• 10,5 cm khi được 5 đến 11 tuổi
• 11,5 đến 12,1 cm khi từ 12 đến 16 tuổi
• 13,5 cm +/- 1,7 cm đối với phụ nữ trưởng thành
• 14,5 cm +/- 1,6 cm đối với nam giới trưởng thành

Kích thước gan như thế nào gọi là gan to?

Kích thước của gan được tính tại vị trí to nhất, chiều dài khoảng 25 – 28 cm, dày khoảng 6 – 8 cm, chiều rộng trước sau khoảng 16 – 20 cm. Với người Việt Nam thì khi gan có chiều cao trên 12 cm khi khám lâm sàng và trên 13 cm khi đo qua siêu âm sẽ được cho là gan to.

Bài viết trên Nhà thuốc AZ xin cung cấp toàn bộ các thông tin liên quan đến bệnh Gan to. Mọi thông tin thắc mắc vui lòng liên hệ đến SDT 0929.620.660 để được tư vấn và hỗ trợ hoặc truy cập NhathuocAZ.com.vn để biết thêm chi tiết.